viernes, 28 de diciembre de 2012

Pedrafita-menhir Marco do Vento. Cerdedo

PEDRAFITA-MENHIR DO MARCO DO VENTO ou Pedrafita do Seixo. Cerdedo

"El último paso de la razón consiste en reconocer que hay infinidad de cosas que la rebasan. Es más bien débil si no llega a comprenderlo.

Pues si las cosas naturales la rebasan, ¿qué se dirá de las sobrenaturales?"

BLAISE PASCAL: Obras. Pensamientos. Provinciales. Escritos científicos. Opúsculos y cartas". Ediciones ALFAGUARA, Madrid 1981.

Para chegar: hai que coller a estrada N-541 (Pontevedra-O Carballiño) para dirixirse a Cerdedo, á altura do quilómetro 63,5. Unha vez en Cerdedo, hai que ir pola estrada que sinala Pesqueiras. Baixando cara ao fondo do val, apareceran uns carteis que indican a dirección do parque eólico, cara ao alto.

O Monte do Seixo, "Montaña Máxica" segundo excelente publicación de Carlos Solla, atópase na Serra do Cando, a unha altitude media duns 900 ms, onde se xuntan os concellos pontevedreses de Cerdedo, Forcarei, A Lama e Cotobade.

Trátase dun lugar onde se agrupan os mitos de cidades asolagadas nas tres lagoas que noutrora existiran de Xestido (foron desecadas durante o franquismo), camiños primitivos tamén hoxe desaparecidos (grazas ao parque eólico), as poderosas e intimidantes rochas co nome de Portalén ou Porta do Alén... Campo de mámoas, campo de morte, necrópole megaglítica. Cultos atávicos que sobreviviron á carón do culto cristianizado de Santa Mariña. Toda a área atópase intímamente cinguida a ritos de fertilidade, encantamentos, acontecementos prodixiosos, etc. Trátase, a xuizo de Solla, dun auténtico Santuario, dun auténtico omphalos, dun centro do mundo mítico, e todo iso nun espazo que case non sobrepasa os 15 qms cadrados.

Segundo Carlos solla, no ano 2010, na carta arqueolóxica de Cerdedo había rexistradas 8 PEDRAFITAS e 3 ALIÑAMENTOS.

A pedrafita Marco do vento atópase a uns 100 ms de Portalén, e si estamos a falar dunha pedrafita prehistórica, estaríamos sen dúbida diante da máis poderosa da nosa terra, posto  que acada unha altura de ao redor de seis metros.

Investigando por aquí e por alí, aínda non sei ben a que  elemento se lle chama Marco do Vento: si á poderosa pedrafita cilíndrica da que amoso fotografías ou a que Quintiá considera como hipótese un marco divisorio de época romana, e dicir, aquel que separaría o Convento Lucense do Bracarense.



Fotografía extraída de
:https://mapio.net/pic/p-60269073/?utm_content=cmp-true


martes, 25 de diciembre de 2012

Pedrafita-menhir de Brañas de Lagorzos. O Irixo


Pedrafita-menhir de Brañas de Lagorzos. San Cosme de Cusanca, O Irixo

Hai algo pouco menos dun mes púxenme en contacto con Xabier Moure (blog o noso patrimonio) para pedirlle información sobre unha posible pedrafita que aparece no seu antedito blog. Hoxe, 25 de decembro de 2012 recibín un correo electrónico con fotografías e información sobre esta posible pedrafita.
 
Debo agradecer a Xabier o envío destas preciosas fotografías e asi mesmo recordarlle que tanto toda a información megaliteira da que dispoño como as fotografías que gardo desde hai anos atópanse á súa enteira disposición.

A pedrafita de Brañas de Lagorzos atópase ubicada impertérrita á beira da estrada local que leva desde O Irixo a Castro Dozón e parece ser que fai de marco de termo ou delimitador das provincias de Ourense e Pontevedra.

Mide ao redor de un metro e cincoenta centímetros de altura e na cara do oeste aparece gravada unha cruz de adscrición cronolóxica moi difícil de determinar; na cara do leste unha cruz moi fermosa das do tipo pometeada, a xuizo de Moure. Tamén amosa gravadas a D de Dozón na cara do norde e a I de O Irixo na cara do sul. Nas proximidades hai algunha estación megalítica.

Segundo o amigo Xabier Moure, polo menos pódense albiscar dúas coviñas, que, ao noso xuizo, poden ser un indicio bastante solvente da súa adscrición prehistórica.














Fotografías e información proporcionadas por Xabier Moure. Blog onosopatrimonio

domingo, 23 de diciembre de 2012

Anta-dolmen da Mámoa das Brañas Secas. Cotobade

Anta-dolmen da Mámoa das Brañas Secas. Rebordelo, Cotobade


Trátase dunha curiosa anta que atopei de casualidade mentres navegaba polos inframundos de internet. 

Por iso só pode dicir o que vexo a través da fotografía pertencente ao grupo sendereando.es.

Estamos diante dunha mámoa da que se aprecian os esteos da cámara e incluso do que pode ser a tampa ou cobertora. Culminando a estrutura arquitectónica aínda se pode ver a terra que formaba a mámoa.

Forma parte dun recorrido de sendeirismo que abrangue dúas rutas, unha realizada pola comunidade de montes (Roteiro dos tres vales) e a outra o GR 94. 



Anta-dolmen do Restelo. Navia de Suarna

Anta-dolmen do Restelo. Navia de Suarna

Atópase formando parte dunha necrópole megalítica ubicada nos montes do Restelo, a uns 966 ms de altitude. Trátase de cinco mámoas que están ubicadas onde se xuntan as estradas de Becerreá, Navia de Suarna, Baleira e Fonsagrada. Non sabemos si algunha delas fai de marco de termo entre concellos e parroquias.

Seguendo a Xabier Moure (de quen collín a información e a fotografía), a mámoa que amosamos na fotografía, mide ao redor de corenta metros de diámetro. Amosa un gran funil de violación no que se asenta unha poderosa anta das do tipo poligonal con corredor corto e confórmase arquitectónicamente a través de sete esteos para a cámara e catro para o corredor. Non hai restos visibles da pedra cobertora ou tampa.

O estado de conservación é, como en tantos outros casos, lamentable.

Información e fotografía extraída do blog onosopatrimonio de Xabier Moure



sábado, 22 de diciembre de 2012

Anta-dolmen das Pedras. Mondariz-Balneario

Anta-dolmen das Pedras. Mondariz-Balneario. Pontevedra

Trátase dun curioso e raro exemplar posiblemente megalítico ubicado nunha área recreativa á beira do río Xabriña, parque-espazo natural.

Aí ubícase este dudoso exemplar definido como "monumento funerario megalítico prehistórico".

Só dispoño destas dúas fotografías polo que non podo asegurar a súa adscrición megalítica. Sen embargo pódense apreciar uns pequenos esteos que soportan a enorme pedra cobertora. Coroando o conxunto, enriba desa poderosa tampa, hai tres cruces chantadas, posible evidencia da cristianización do lugar. 

A pouca información que puiden conseguir procede da páxina web de turgalicia.






domingo, 16 de diciembre de 2012

Marco de San San Lourenzo. San Mamede de Laraxe, Cabanas



Marco de San Lourenzo. San Mamede de Laraxe. Cabanas 

Trátase dun pequeno esteo que seguramente procede dunha anta e que hoxe aínda está revestido da aura das pedras que curan.

Parece ser que levaban aos enfermos -segundo conta Vales Villamarín- pola noite, preferentemente os venres, pero tamén os martes, ata o Marco ao que lle tiñan que dar nove voltas. Rezaban determinadas oracións e logo deixaban sobre o marco algunha esmola así como prendas dos pacentes, e diversas outras ofrendas como leite, pelo do gando, aceite...

Os enfermos (ao igual que na pedrafita do Seixo na parroquia de Torres en Vilarmaior) debían coller nove pedras nunha encrucillada e, unha vez diante do Marco, debianas tirar por enriba do ombreiro esquerdo cara ao Marco e mentres o facían debían recitar: "Tanto goce de mín que me queira mal, como eu gozo desta pedra. Un padrenuestro e unha avemaría polo poder de Dios e da Virxe María"

Por último, os ritos asociados ao Marco o están tamén á ermida, de xeito indisoluble. Os ofrecidos, antes de sair da casa, deixan unha vela e un bolo de pan cun coitelo clavado. Despois poden ir xa ao Marco onde se producirá a consabida curación.



Fotografía extraída do artigo,  VALES VILLAMARÍN, F.: "Estudio de un marco dolménico en Cesuras (Coruña) y las leyendas que generó" Anuario Brigantino, nº 22. 1999



 
Imaxe actual do Marco de San Lourenzo


Marco do Monte da Medela. Santaia de Probaos, Cesuras

Marco do Monte Medela. Cesuras

Para chegar: desde Santaia, onde hai dúas tabernas, ao pasalas, coller un desvío á esquerda que baixa costaneiro. A menos dun quilómetro, hai que coller outro desvío á dereita no que hai unha sinal indicadora da ermida de San Xoán do Couto. A catrocentos metros atopamos á ermida.

O Pico da Medela atópase a 468 ms de altitude e, no lugar onde está asentado o Marco, eríxese unha pequena ermida adicada a San Xoán Bautista. Moi cerca emprazábase unha mámoa da que asomaban dous esteos da cámara. Segundo Vales Villamarín, un destes esteos salvouse porque fai de marco de termo entre as parroquias de Loureda e Paderne. Tamén conta que a tampa ou pedra cobertora do devandito monumento megalítico atópase no chan do palco da música.

O humilde Marco do Monte da Medela destaca, máis que polas súas características formais, pola cantidade de relatos lexendarios de que está rodeado. Por suposto, o número nove, número máxico onde os haia, aparece impertérrito e inconmovible nas lendas vencelladas ás tradicións máxico-curativas deste mínimo elemento que se engrandece cunha soberbia pátina de propiedades extraordinarias.

É unha visita recomendable desde moitos puntos de vista, tanto polos elementos reseñados como polas extraordinarias vistas: amplos horizontes recordan á inmensidade do universo...





Fotografía extraída do artigo,  VALES VILLAMARÍN, F.: "Estudio de un marco dolménico en Cesuras (Coruña) y las leyendas que generó" Anuario Brigantino, nº 22. 1999

sábado, 15 de diciembre de 2012

Necrópole megalítica de Fonte Tourón. Lalín

Esteos da mámoa de Fonte Tourón. Lalín

Trátase duns interesantes esteos descubertos con motivo da execución dunha liña de Media Tensión no ano 2005 por Elena Cabrejas Domínguez, Alberto Rodríguez Costas e Marta Tabarés Domínguez, do Laboratorio de Patrimonio, Paleoambiente e Paisaxe da USC. 

A área na que foron descubertos é unha zona de alta densidade megalitica e tanto o chamadao marco-lousa como os outros dous esteos aparecidos seguramente proceden da cámara megalítica da mámoa de Fonte Tourón.  Outras dúas mámoas eríxense nas proximidades. 

Son esteos con gravados megalíticos que se atopan non lindeiros das leiras nas que foron atopados. Probablemente, segundo os seus descubridores, formaron parte da estrutura megalítica da mámoa devandita.

Destaca o que chamaron Marco-lousa de Fonte Tourón, que foi reutilizado como marco das leiras: amosa unha boa feitura e ten debuxadaos diversos gravados singulares.


-Marco-Lousa de Fonte Tourón

Consiste nunha gran laxe de grantio que está chantada facendo de marco divisorio: sobresae un metro e catorce centímetros cun ancho que vai de entre os cincuenta e catro centímetros e os oitenta, así como un grosor medio de trinta centímetros. Amosa forma de bloque rectangular con varios gravados na sú superficie: motivos xeométricos en forma de liñas en "V" paralelas na parte superior, así como un serpentiforme máis abaixo.










-Esteo de granito

Estamos diante dun esteo de granito que mide dous metros e medio de lonxitude, cun ancho de entre setenta e oito e cuarenta e cinco centímetros. O grosor oscila entre os trinta e os corenta centímetros. A parte visible, pois está tirado no chan, amosa varios gravados entre os que destacan os ondulados ou serpentiformes: dous deles superan os trinta centímetros e os outros tres miden ao redor de cuarenta.









-Esteo chantado

Outro esteo, máis cercano ao Marco-lousa, facendo tamén de marco,  amosa así mesmo gravados e seguramente procede tamén da mámoa de Fonte Tourón.






En definitiva, nestes esteos aparecen os motivos máis característicos da arte megalítica galega, moi presente en numerosos elementos megalíticos e especialmente densa na comarca do Deza.

Segundo os seus descubridores, a organización decorativa é semellante á dos "ídolos" con forma antropomorfa atopados en varias antas galegas nos que as escotaduras superiores definen os ombreiros de figuras humanas. Este esquema tamén se repite no sul da Península Ibérica. Nas antas dos Campiños, Marco Pedroso ou na Estela de Poio..., repítense estes esquemas figurativos en esteos que forman parte da cámara megalítica.

Precisamente os esteos con decoración antropomorfa poden ter un uso igual ao dun menhir ou ao dunha estatua-menhir.


Conclusións, croquis e fotografías extraídas do artigo:

CABREJAS DOMÍNGUEZ, ELENA; MAÑANA-BORRAZÁS, PATRICIA; SEOANE VEIGA, YOLANDA: "Achado dunhas lousas con arte megalítico en Fonte Tourón" (Lalín, Pontevedra) Cuaderno de Estudios Gallegos, LV. Nº 122 enero-diciembre (2009), pp.: 9-31

viernes, 14 de diciembre de 2012

Anta-dolmen de Penacoba. Ribeira de Piquín

Anta-dolmen de Penacoba. Ribeira de Piquín


Segundo a fotografía de que dispoñemos, a anta de Penacoba componse mediante uns esteos que poden acadar os dous metros de altura. Seguramente se adscribe á tipoloxía das cámaras de tipo poligonal con corredor desenvolvido, como corresponde as antas desas dimensións case de xeito xeral no noso país. Atendendo á devandita fotografía, pódense contar ata sete esteos que sobresaen de entre unha poderosa floresta de toxos.

Na información recollida do blog de Xabier Moure, chama a atención a lenda que relata que na bisbarra cóntase que nunha das mámoas de Vilacoba había enterrado un coiro de boi que contiña ouro no seu interior. Parece ser que ese ouro, segundo as verídicas informacións da veciñanza, foi atopado felizmente (e sin que sirva de precedente) por uns veciños da contorna.



Para máis información: blog onosopatrimonio.blogspot.com

Antas-dolmenes da Moura. Lugar As Cabanas. Nogueira de Ramuín

Necrópole megalítica da Moura. As Cabanas. Nogueira de Ramuín, Ourense

Estamos diante dunha fermosa necrópole megalítica que, cousa rara, atópase perfectamente sinalada. Para chegar, desde a estrada que leva de Luintra a Parada de Sil, atoparemos un desvío que nos levará directamente á A Moura: pouco despois dese desvío chegaremos a unha chaira denominada As Cabanas, desde onde se pode contemplar a necrópole.

Efectivamente, a necrópole componse  de sete mámoas de tamaño medio que amosan os omnipresentes funís de violación así como diversos restos das súas cámaras megalíticas en catro delas. Tamén poderemos observar diversas pedras espalladas que seguramente forman parte da coiraza pétrea.

A mámoa sinalada co número 4 é a meirande da necrópole e conserva varios restos dos esteos da estrutura arquitectónica megalítica.














Fotografías do blogue dolmentierraviva.blogspot.com









jueves, 13 de diciembre de 2012

Mámoa do Forgoselo. As Pontes de García Rodríguez

Mámoa do Forgoselo. As Pontes de García Rodríguez

Trátase dunha anta con cámara adscrita as da tipoloxía circular con corredor corto. Foi escavada no ano 1993 por Vaquero Lastres.


Fotografía extraída da páx. web megalitos.arqueoloxico.com

ANTA-DOLMEN DE ZARRAMACEDO. Bando, Santiago de Compostela

ANTA-DOLMEN DE ZARRAMACEDO OU DAS DERRAMADAS. Bando, Santiago de Compostela.

Tamén se denomina Dolmen das Derramadas e atópase nunha zona de monte baixo adicada a labouras agrarias.



Fotografía da
páx. web megalitos.arqueoloxico.com


Trátase dunha cámara megalítica que perdeu todo o recubrimento tumular, polo que hoxe só se pode ollar o que queda da estrutura arquitectónica devandita. Conserva oito dos nove esteos que a estaban a conformar e debuxa unha cámara adscrita as do tipo poligonal con tendencia lixeiramente circular.


Planta da Anta de Zarramacedo


O eixo lonxitudinal L-O, acada  un metro e oitenta e cinco metros de lonxitude, e o eixo transversal atinxe unha lonxitude dun metro e cincoenta e cinco centímetros. A altura da cámara na parte visible vai de entre os setenta centímetros ata un metro e vinte. Todos os esteos amosan unha clara inclinación cara ao interior.


Información extraída do 
Plan Xeral de Ordenación Urbana
de Santiago. Ver Bibliografía


Antas da Serra do Édramo. O Incio, Lugo

Anta da Serra do Édramo 3

Trátase dunha mámoa de pequeno tamaño na que se insiren os restos de varios esteos que conformarían a cámara megalítica.

A mámoa acada, nos eixos meirandes, entre 12 e 13 metros aproximadamente. De altura non sobresae os dous metros.


Fotografía de Cándido Rico. Pax. web 
megalitos.arqueoloxico.com
                                 

Anta da Serra do Édramo 4

Estamos diante dunha mámoa un pouco máis pequena que a anterior que acada nos eixes uns dez metros por doce ms con setenta cms aproximadamente. A altura tampouco chega aos dous metros. Tamén está a conservar algún dos esteos que conformaban a estrutura arquitectónica megalítica.


Fotografía de Cándido Rico,
na páx. web megalitos.arqueoloxico.com


miércoles, 14 de noviembre de 2012

Pedrafita-menhir do Chan do Marco. A Franqueira-A Cañiza-As Neves

Pedrafita-menhir do Chan do Marco. A Franqueira-A Cañiza-As Neves

Atópase na serra do Paradanta, no límite entre os concellos de A Cañiza e das Neves. Trátase dun marco que, á parte de dar nome a esta chaira, ten propiedades milagreiras relacionadas cos ritos de fecundidade, sobre todo coas rogativas da choiva ou do sol.




Forma un conxunto de dous esteos que están marcados con cruces de diversos tamaños. Unha é máis pequena e está deitada no chan coa cara na que hai gravada unha cruz mirando cara arriba. A súa forma é piramidal. A outra pedra atópase chantada verticalmente enriba da outra e en tres das súas caras amosa unha cruz gravada. Tamén ten forma piramidal. Segundo Fernández de la Cigoña, a posición facía que cadrasen as cruces da pedra dabaixo coa da pedra erqueita, feito absolutamente necesario se se precisaba o bo tempo. 


Fotografías de Fernández de la Cigoña. Ver bibl.

A pedra que está de pé, atópase na banda de Franqueira, pero cando necesitan que haxa choiva lévana a un regato que se atopa na parroquia de Batalláns, concello de As Neves.

Estanislao Fernández de la Cigoña e Núñez: "O poder das pedras. O mito da fecundación en Galicia" AGCE e IGEM. Mos 2003.

Pedrafitas-menhires da Porteliña de Tomonde. Cerdedo, Pontevedra

Pedrafitas-menhires da Porteliña de Tomonde. Cerdedo

Son coñecidos tamén co nome de "Os Santiños de Tomonde" e trátase de dous curiosos e raros menhires de dificil encadre dentro da tipoloxía xeral das pedrafitas galegas. Si efectivamente se adscriben crono-culturalmente ao megalitismo, estaríamos diante dalgún dos casos máis raros de elementos megalíticos no ámbito europeo. Pódese dicir que son pedrafitas "vivas", en continuo movemento, cambio: poden alongar o seu tamaño en virtude das necesidades. Tamén hai que dicir que non se precisa o seu traslado para os ritos de fecundación.


Pedrafita de Tomonde femia. Fotografía de Fernández de la Cigoña, ver bibl.

Atópanse moi preto (a uns setecentos metros) da igrexa parroquial de Santa Mariña de Tomonde, nas ladeiras do Monte da Porteliña. O seu lugar de ubicación é unha gran laxe de forma case circular e moi lisa.

Da parella de pedrafitas, unha é considerada a femia e outro o macho, condición absolutamente necesaria para que o rito sexa efectivo. O macho ten forma de cilindro e mide case dous metros, e componse por moitas pedras colocadas unhas enriba das outras. A femia non é tan alta e amosa figura xeral de cono: a súa altura é de un metro e corenta centímetros. Sen embargo hai que dicir que as medidas son variables, posto que unhas veces engádenselle pedras e outras sácanse en función das necesidades de auga ou de sol. 

Á parte de ser indespensables nas rogativas de choiva ou sol, os santiños tamén teñen a propiedade de evitar as chispas ou os raios...



Os Santiños de Tomonde, femia e macho. Fotografía de Fernández de la Cigoña, ver bibl.

Estanislao Fernández de la Cigoña e Núñez: "O poder das pedras. O mito da fecundación en Galicia" AGCE e IGEM. Mos 2003.

sábado, 10 de noviembre de 2012

Pedrafita-menhir do Marco da Pena Longa. Sober

Pedrafita-menhir do Marco da Pena Longa, Sober.

A pedrafita do Marco da Pena Longa foi o marco de termo que delimitaba as parroquias de Canaval, Neiras, Refoxo e Mañente, no concello de Pantón.

Descubriuse cando se realizaban as obras dun paso da vía férrea e foi inmediatamente trasladada ao Museo Provincial de Lugo para a súa conservación.



Fotografía proporcionada por
Xabier Moure Salgado en maio de 2014.


Trátase dunha poderosa pedrafita que acada unha altura aproximada dun metro e setenta e seis centímetros. Amosa unha apariencia de formas achanzadas e redondeadas como se fose pulida, con varias cazoliñas alineadas. Tamén amosa diversos sucos e o que se pode denominar "círculo prepucial" que coroa o elemento e que lle da unha certa impronta fálica. O que podemos dicir desde aquí é que desde logo é un claro rebaixe ou escotadura artificial.

Segundo os veciños este era o marco divisorio dos señoríos das casas dos Andrade e dos Tor.



Fotografías: coladovento.blogspot.com.es



Pedrafita-menhir de Toalde. Santiago de Louredo. O Sabiñao

Pedrafita-menhir de Toalde. Santiago de Louredo

Nas brumosas terras do Saviñao, á beira dunh cierre, nunha propiedade privada (Angelito, o canteiro da pedra) atópase ergueita esta singular pedra que ben podería pasar a engrosar o xa elevado número das pedrafitas galegas. Aínda así, non podo testemuñar desde aquí a súa adscrición crono-cultural, e dubido que se poda facer algún día.

Atópase, dicía, ubicada a carón da estrada que leva a Buxán e mide ao redor de tres metros de altura e nas súas caras non se aprecian a simple vista restos algúns de gravuras.






Fotografía de Xabier Moure en o noso patrimonio, blog

Máis información:

Pedrafita-menhir do Marco. Camposancos-A Guarda

Pedrafita-menhir do Marco. Camposancos-A Guarda

Tamén é coñecida como pedrafita da Picota ou pedra do Abellón. Fai e fixo de marco de termo entre as parroquias de A Guarda e Camposancos. Aínda que hoxe non está no seu lugar orixinal -foi trasladada uns metros- sabemos que á súa beira transitaba o vello Camiño Real, camiño costeiro, camiño do mar... mesmo ao pé do impoñente Castro de Santa Trega. 

O nome da Picota ten que ver co axustizamento de reos, cuxas cabezas quedaban penduradas no marco.

A pedrafita aparece moi erosionada, precisamente debido aos fortes ventos marinos que a acompañan continuamente. Debido a esto case xa non se aprecian as moitas cazoliñas que cubrían a súa faciana. Aínda que antiguamente foi moito máis alta, na actualidade acada máis de dous metros.



Fotografía e información proporcionada por
 Alberte Alonso Fernández


Pedrafita-menhir de Padriñán. Sanxenxo

Pedrafita-menhir de Padriñán. Sanxenxo

Tamén se coñece co nome de Pedra do Santo ou Pedra de San Xinés. Como lles ocurre a tantas outras posibles pedrafitas galegas, fai de marco de termo entre as parroquias de Padriñán e Sanxenxo.

Atópase nun xardín e ao acometer deversas obras, respectaron o seu lugar de orixe, caso raro onde os haxa. Amosa na superficie diversas gravuras así como cazoliñas, ferraduras e algún cruciforme. Acada unha altura de ao redor dun metro. Segundo Alberte Alonso esta pequena pedrafita está relacionada con cultos á fertilidade.



Fotografía de Rafael Quintía,
blog: a sombra de bouza panda



Fotografía de Xabier Moure, o noso patrimonio